Фото © Евгений Домашев
"Жантүршігерлік қорқыныштан соң жүрегің қайта орнына түседі". Осиновский асуы туристерді несімен қызықтырады?
Шығыс Қазақстан облысы табиғи әсем орындарымен танымал. Мұнда Катонқарағай ұлттық саябағы, Белуха тауы, Рахманов бұлақтары, Бұқтырма суқоймасы және басқа да көптеген көрікті жерлер бар. Бірақ оларға елдегі ең қауіпті әрі әдемі жолдардың бірі - Осинов асуы арқылы бару қажет. Kaz.tengritravel.kz порталы Aviata.kz сервисімен бірге бұл жолдың қалай пайда болғанын және бұралаң жолмен жүру туристерге қандай әсер қалдыратыны жайлы баяндайды.
Осинов асуы "Шығыс айналма" тасжолының 56-72 шақырымында орналасқан. Ол 180 градусқа жуық бас айналардай жолдар мен тік бұрылыстардан тұрады. Бұрылыстар өте қауіпті, бірақ бұл қауіпті саяхатшылар жол бойындағы таңғажайып табиғат көріністерін тамашалауда ұмытып та кетеді.
Осинов асуы қалай пайда болды?
Бұл тасжол, кеңестік дәуірдегі көптеген жобалар сияқты, жылдам қарқынмен салынды. Соның салдарынан жол жүру ыңғайлылығы айтарлықтай бұзылды. Бірақ екінші жағынан саяхатшыларға ұмытылмас әсер сыйлайтын жол пайда болды.
"Алғаш рет Зырян немесе Жаңа Бұқтырмаға жол арқылы келіп, әйгілі Осинов асуынан өткен облыс қонақтары, әсіресе, жазық аудандардың тұрғындары бұл жолға ерекше таңданатындары сөзсіз. Қандай әнші, өнерпаз болмасын, концерттің алғысөзінде міндетті түрде асудың бұралаң жолынан алған әсерімен бөліседі. Асуға шығу да оңай емес, бірақ облыс орталығына барып-келіп үйренген зыряндықтар үшін бұл түк емес, өйткені жол қазір небәрі үш сағатты алады",- деп жазады мемлекеттік мұрағат Зырян филиалының мұрағатшысы Сәуле Тілеубергенова.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Бұл жерлерге жол салу қажеттілігі 1940 жылдардың аяғында өте маңызды болды. Мұндағы халық Зырян кеніші мен өңдеу комбинатының игерілуіне байланысты тез өсті, жалғыз тұрақты көлік түрі су көлігі болып, Ертіс өзенінің бойымен жүк баржалармен жеткізілді, ал қыста атпен қатынайды. Бірақ навигацияның қысқа уақытында өзен жұмысшылары үлкен жүк ағынын өңдей алмады, атпен және жеңіл көлікпен көп жүк тасу мүмкін болмады. Шығыс Қазақстан ХХ ғасырдың басында жолсыздықтан зардап шекті. Сондықтан 1940 жылы "Шығыс айналма жолына" қиыршық тас төсеу туралы шешім қабылданып, 16 шілдеде құрылысшылар Шығыс Қазақстан облысы бойындағы жол құрылысының аяқталғанын хабарлады.
Жолдың құрылысы. 1940 жыл. Фото E-arhiv.vko.gov.kz
"Шығыс айналма жолы" - қаһармандық жолы. 72 күн ішінде жұмысшылар жол төсеміне екі миллион текше метрден астам топырақ төсеп, ондаған мың текше метр тасты жарды.
Жолдың ең қиын бөлігі - Осинов асуы. Тіпті оған арналған өлең де бар:
"Здесь ветер постоянный наповал,
Внизу дожди, а тут крупа шуршит.
"Осиновский" коварен перевал,
Да только ведь и я не лыком шит".
Автор: И. Кулев
Қызық дерек
Бұл жерлерде жол салу кезінде қаза тапқан қыз туралы аңыз да айтылады. Оның есімі Аустра Бирзе болған, ол жарылғыш бригаданың құрамында жұмыс істеген және қырағы мергендігімен таңғалдырған, құрылысшылар оны өте құрметтейтін. Соңғы жарылыстардың бірінде жол шетіне өте үлкен тас құлап түскен. Тастың үстіне мәдени бригаданың көркемдік жетекшісі Григорий Иванович Бадажков ішінде қайла мен күрек бар жұлдызша орнатады. Бұл еңбек ескерткішінің бір түрі болды. Әйтсе де, осы тастың астында әлгі батыл қыздың сүйегі бар деген сөз тарап кеткен.
"Бұл аңыз күні бүгінге дейін сақталған. Осы бағытта жүретін жүргізушілерге, осы жолмен жүрген бұрынғылар бес бұрышты жұлдызбен безендірілген тастың астында қыз қайтыс болған деген әңгімемен бөліскен. Бірақ жарылыс жұмыстары кезінде адамдар қауіпті аймақтардан шығарылып отырған. Бұған дәлел, Облыстың мемлекеттік мұрағат құжаттарында Ленинградтағы әртүрлі ұйымдармен хат-хабарлар бар, бұл әйелдерге тән ерекше кәсіпке ие осы қайсар қызды табудың сәтсіз әрекеттерін көрсетеді", - деп жазылған Сәуле Тілеубергенованың мақаласында.
Жол мезгіл-мезгіл жөнделіп тұрды. Көлік жүргізушілеріне көмектесу үшін мұнда күрт бұрылыстардың алдына сфералық айналар орнатылды. Олар бұрышта не болып жатқанын көруге мүмкіндік береді. Әрине, айналар саяхатшылардың сүйікті фотосурет орнына айналды.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Алматылық Сергей осы жазда Катонқарағай ұлттық саябағында болды. Оның жолы асу арқылы өтті. Оның ойынша, асуда жол өте тар. Демалыс күндері кептеліс болады, кейде жүру қиынға соғады, бірақ соған қарамастан, ол баруға тұрарлық.
Фото © Евгений Домашев
"Жері өте әдемі: көптеген ағаштар, биік төбелер. Велосипедпен шығу қиын болуы мүмкін, бірақ жаяу жүруге болады. Шетелдіктер асудан өткенде суретке түсу үшін аялдайды. Сондай-ақ, әйгілі чебурек дайындайтын дәмхана бар жақын жерде, көбі тамақ ішу үшін сонда тоқтайды, ол жерде өте дәмді пісіреді", - деп алматылық сапардан алған әсерімен бөлісті.
Сонымен қатар, қыста асу арқылы жүру өте қауіпті екенін айтады Сергей.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
"Бағытымыздың ең жоғары жылдамдықты жерлерін қиып өткен соң, өзіңізді керемет сезінесіз. Тыйым салынған жылдамдықтардан мен күшті адреналин аламын. Менің ойымша, сіз эмоционалдық диапазонның барлық ауқымын сезіне аласыз, әйгілі Осинов бұралаң тау жолын еңсеру кезінде жантүршігерлік қорқыныштан соң жүрегің қайта орнына түседі", - деп өз сезімімен бөліседі Шығыс Қазақстан облысының тұрғыны.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Бұл бұралаң жол бірнеше рет қазақстандық "өте қауіпті жолдар" рейтингіне енген. Қыста автобустар жиі аударылады, көліктер жолдан шығып кетеді, тіпті жолды қардан тазартатын жол жұмысшылары да өз өмірлеріне қауіп төндіреді. 2011 жылы мұнда тіпті "Қорға және сақта" деген жазуы бар крест те қойылды. Сонысына қарамастан, жол биіктен өте әдемі көрінеді. Жергілікті билік жолды қауіпті деп танып, асуды айналып өтетін жол құрылысының жоспарын әзірлеу басталды.
Фото с сайта Yk-News.kz
Жоспар бойынша айналма жол Өскемен-Зырян тас жолының 53-шақырымында тармақталып, 71-шақырымында жабылады. Жол алты шақырымға қысқарып, тегіс және жайлы болады. Қар басқан аумақтар ұзындығы екі шақырымнан асатын қардан қорғайтын темір қалқандармен жабдықталады, қар көшкіні қаупі бар аймақтарға қар ұстайтын құрылымдар орнатылады. Жол бойында металл қоршаулар мен бетон парапеттер пайда болады, демалыс аймағы мен көпірде жарықтандыру пайда болады. Шатқал арқылы шамамен жолдың ортасына темірбетонды өткел төселеді. Бірақ құрылыс созылды, 2020 жылдың соңына дейін аяқталуы екіталай.
Әлемдегі ең қауіпті бұралаң жолдар
Айта кетсек, жүргізушілерден батылдықты талап ететін бұралаң жолдар тек Қазақстанда ғана емес. Сонымен қатар, Норвегияда Тролль баспалдағы деп аталатын соқпақ бар. Оның Ондальснес және Валльдаль қалалары арасындағы учаскесі 11 тік бұрылыс пен 12 градус бұрышта тік көтерілуден тұрады. Бұл жол Еуропадағы ең қауіпті деп танылады. Жолдың ені небәрі 3,3 метр, ал биіктік айырмашылығы 400 метр.
©Shutterstock
Италиялық Альпідегі Сельвио асуы да жүргізушілерге қауіп төндіреді. Жол бойындағы көріністер тамаша, бірақ сізге сақ болу қажет, жол тік бұрылыстарға толы. Бұл - Италиядағы ең биік тасжолы. 50 шақырымдық жол Ломбардия, Трентино және Оңтүстік Тироль арқылы өтеді.
©Shutterstock
Guoliang Road - халық құрылысының тағы бір тамаша мысалы. Туннель Қытайдың Хэнань провинциясындағы Тайханг тауларында төселген. Жол өркениеттен үзілген жергілікті ауыл басшысының бастамасымен салынған. Жұмыс ауыр және қауіпті болды, құрылысшылардың біразы қаза тапқан. Бүгінгі таңда жол көлік жүргізушілеріне ерекше қауіп төндіреді, себебі ол шлагбаумдармен қоршалмаған.
© Shutterstock
Бұл тасжол сыртқы түрімен де қорқынышты. Солтүстік Юнгас жолы Боливияда орналасқан. Мұнда жылына 200-300 адам қайтыс болады. Ұзындығы 43 шақырымдық жолдың бір жолағы көлік қозғалысына арналған, беті тегістелмеген. Жолда ешқандай қорғаныс бөгеттері жоқ.
© Shutterstock
Франциядағы Les lacets de Montvernier бұралаң жолы Сент-Жан-де-Мориен мен Ла-Чамбр арасындағы D77B 3,4 шақырымдық бөлігін алып жатыр. Француз тілінен аударғанда оның атауы "бау" деген мағынаны білдіреді. Биіктен қарағанда бұл жол шынымен де, алып таудың етегінде жатқан бауларға ұқсайды. Тас жол бұралаң, бірақ Тур де Франс веложарысына өте ыңғайлы.
Фото © Shutterstock
Осинов асуы бойынан не көруге болады?
Бұралаң жолмен жүріп, жұмсақ жолға шыққан соң саяхатшылардың көпшілігі неліктен мұнда келетінін түсінуге болады, Бұқтырма суқоймасы, құмды жағажайлары мен жасыл беткейлері бар көгілдір сулы тостаған. Аумағы 5500 шаршы шақырымнан асатын Қазақстандағы ең үлкен суқоймасы. Ол 1960 жылы Ертіс өзенінде құрылған. Жағалауда туристерге арналған көптеген демалыс орталықтары бар. Мұнда суда жүзу тамаша, ал құмды жағажайлар мен балық аулауды сүйетіндерді шақырады. Саяхатшылар бұл жерге қаланың қарбаласынан демалып, табиғатқа жақындау үшін келеді. Суқоймасының шығанақтарында көксерке, алабұға, көксерке, тұқы, мөңке, лақа, алабалық кездеседі, бұл суқоймасында балық аулауды танымал етеді. Экстремалды демалысты ұнататындар үшін мұнда батпырауық пен серфинг жасауға болады.
Фото © Shutterstock
Рахманов бұлақтарына келсек, мұнда маусымда су температурасы 34-тен 42 градусқа дейін жетеді. Судың өзі минералдарға бай. Ал судағы радон мен азоттың қосындысы суда жүзу үшін ғана емес, ішу үшін де пайдалы. Бұл жер демалыс орны ғана емес, сонымен қатар сауықтыру орны болып саналады. Таза ауа мен таза су - Рахманов бұлақтарындағы денсаулықты жақсартудың негізгі жолы. Бұл жерлердің ең көрікті жерлерінің бірі - Рахманов сарқырамасы.
Рахманов сарқырамасы. Фото Katonkaragai.kz
Катонқарағай ұлттық саябағы - Қазақстандағы ең үлкен ұлттық саябақ. Бұл Қазақстанда марал өсіріп, құнды дәрілік шикізат - биологиялық белсенді заттардың жоғары болуына байланысты әлемдік нарықта бағаланған мүйізді алатын жер. Мұнда Арнольд Шварцнеггердің атасы салған жолмен жүріп, жергілікті мүйізбен емдеу орталықтарында емделуге, ең әдемі сарқырама мен Алтайдың ең биік нүктесі - Белуха тауын тамашалауға болады.
Белуха тауы. Фото © Shutterstock
Қалай жетуге болады?
Осинов асуы - Өскемен - Зырян - Үлкен Нарын - Катон - Қарағай - Рахманов бұлақтары республикалық автожолының бір бөлігі. Өскемен - Зырян тасжолында орналасқан.
Бағыттың бұл бөлігі өте қауіпті болуы мүмкін екенін есте сақтаңыз. Сондықтан Осинов асуынан өткенде абай болыңыз.
Саяхаттау - ол да бір жауапкершілік екенін Авиата еске салады. Кейінгі ұрпақтың салауатты өмірі үшін және қайтар жолымыздың тазалығы үшін табиғатты барынша аялайық.
Табиғаттың ертең қандай болары біздің қолымызда. Бастаманы қолдау үшін өзіңіздің "саналы" саяхаттарыңыздан #jasylbolsyn Авиата хэштегімен фотосуреттер мен бейне-видеоларды жүктеуге болады.
