Қара сарқырама, мұздық және сәттілік әкелер ит. Тұйық-Су шатқалы туристерді несімен қызықтырады?

Алматы тауларында екінің бірі біле бермейтін өзгеше бір орын бар. Мұнда Қара деп аталатын ерекше сарқыраманы көруге болады, тіпті ыстық ауа райында да мұз үңгірде серуендеп, жергілікті тұмарға айналған Чуча есімді итті кездестіруге болады. Kaz.tengritravel.kz порталы Aviata.kz сервисімен бірге осы әсем де жұмбақ жерлер мен оларды күзететін ит жайлы баяндайды.

Қара сарқырама серуендеуге өте ыңғайлы

Жаяу серуендеуді жоспарлап отырған жаңадан бастаушылар үшін бұл тамаша саяхат нұсқасы, өйткені сіз өте оңтайлы физикалық пішінде болмасаңыз да, кез келген фитнес деңгейі оған жаяу жүру үшін жеткілікті. Бағыт қарапайым және қысқа - Шымбұлақтан небәрі 3,2 шақырым жерде. Ал сарқыраманың экзотикалық, мұңды көрінісі - әдемі фотосуреттер үшін тамаша фон.

Қара сарқырама салыстырмалы түрде кішкентай, биіктігі небәрі 30 метр. Сарқырамада болғандар оның Нижний Бутаковскийге сыртқы ұқсастығы өте жақын екенін айтады.

 
Видео Youtube/Акулов Галым

Қара сарқырама тастардың түсіне, дәлірек айтсақ, қара дақтар түзетін жартастағы балдырларға байланысты аталды. Ол теңіз деңгейінен 2650 метр биіктікте орналасқан және Горельник сілемінен төмен қарай ағып жатқан ағынмен қалыптасады.

Қызық дерек. Қара сарқырамалар мұндай жиі кездесетін құбылыс емес. Ең танымалдары Исландиядағы Скафтафедль ұлттық саябағында орналасқан сарқырамаларды атап өтуге болады. Свартиффос сарқырамасы - саябақтың ең танымал көрікті жерлерінің бірі. Ол қара лаваның ерекше алтыбұрышты бағандарымен қоршалған, оның атауы осы жерден шыққан.

Сырттай исландиялық Свартифосс сарқырамасы мен Алматының Қара сарқырамасы бір-біріне ұқсамаса да, атаудың шығу тегі бір - қара тастарға байланысты.

Сарқырамаға жету үшін Шымбұлақтан бастаған жөн. Кіші Алматы шатқалының бойымен жолға шығамыз. Екі шақырымдай өткен соң, Мемориалға жеткенше, "Тұйық Су қақпасы" қонақүйінде оңға, Тұйық-Су альпі лагеріне қарай бұрыламыз (бұл туралы төменде толығырақ айтылады).

"Малая Алматинка" өзеніне түсіп, оның сол жағалауына автокөлік көпірімен өтеміз. Осы жерден мұқият қарасаңыз, Қара сарқыраманың тауашасы қазірдің өзінде анық көрінеді.

Альпі лагерінен сарқырамаға дейін бір шақырымдай жаяу жүру керек және тракті бойынша сәл жоғары. Біз өзен арнасына келіп, содан кейін онымен жүруіміз керек. Осы кезде Қара сарқырамаға жақындау үшін кішкене жартасқа шығу қажет.

Қар көп емес, бірақ қар көшкін қалдықтары сарқырама орналасқан тас тауашаны бітеп тастайды, ал қысылған қарды жарып өткен ағын мұзды үңгір құрайды (төменде бұл туралы).

"Қара сарқырама өте әдемі. Талай ғасырлар бойы су тесілген тас тауашаның ішінде тас дорбада жүргендей сезім болмайды, керісінше көркем туындыға қараудан тамаша көңіл күй туады. Табиғат. Бір ғана нәрсе сарқыраманың күші жетпейді", - дейді саяхатшы Ғалым Акулов өз әсерімен.

Тұйық-Су - Алматының беткеұстар әдемі жері

Тұйық-Су атауына қарамастан, "Малая Алматинка" өзені осы жерден ағып жатыр. Тұйық Су трактісі - Іле Алатауының солтүстік сілемдерінде орналасқан альпинизм аймағы. Солтүстік Тянь-Шань жоталарының бірі. Бұл жер бастапқыда білім беру орны ретінде жасалған, өйткені мұнда жақсы логистика бар.

Айтпақшы, "Әлем аруы" байқауында өнер көрсеткен Қазақстанның ең сұлу қызы туған жер туралы тұсаукесер фильміне Тұйық-Суда түскен болатын. Мәдина Батық Іле Алатауының тауларында болып, "Шымбұлақ" шипажайына келген шетелдік қонақтар табиғат сұлулығымен тамсанды.

Тұйық-Су трактісі "Малая Алматинка" ағып жатқан мұздықтың атымен аталған. Дәл сол жерде 2450 метр биіктікте осы аттас альпі лагері орналасқан.

"Тұйық-Су" тау лагерінде альпинизммен айналысу қауіпсіз. Мұнда олар тәжірибелі және мүлдем тәжірибесі жоқ альпинистерге альпинизмнің қыр-сырын үйретеді. Олар бірінші орынға әуелі шыңға көтерілуді емес, жаттығуды қояды: білім жеткіліксіз болса, сабақтар өткізіледі. Олар шешім қабылдауды үйренеді, сондықтан разрядшылар өздігінен дайындалып, жүре алады.

Видео Youtube/Спорт-Марафон

Мысалы, 30 жастағы алматылық Дана Нұржанова альпинизмге деген құштарлығын бірден Гималайға жорықтан бастады, содан кейін альпинизм лагерінде жаттығудан өтті. Қазіргі уақытта Дана 20-ға жуық өрлеуді бағындырды.

"Достарым мен тауда болмағандықтан, биік шыңдарға экспедиция бастағаныма таңғалды. Осыдан төрт жыл бұрын альпинист достарыммен Непалға бардым. Алматыдағы "Тұйық-Су" лагері. Сол жерде альпинизмнің қыр-сырын үйрендім: қауіпсіздік техникасы, түйін түю, құрал-жабдықтарды пайдалану. Келесі кезең Қазақстан тау клубына кіру болды. Тауға шығу командалық жұмыс екенін түсіндім. Шыңға өрлеуде тек өзің үшін ғана емес, жолдастарың үшін де жауаптысың",-дейді Дана.

Чуча - Тұйық-Судың тұмары

Еркін, тәуелсіз және дара - оны білетін және жақсы көретіндер Чуча есімді ит туралы осылай айтады. Бәлкім, оның өміріне қызыға қарайтын да шығар: себебі, серуендеу үшін ол туристермен бірге жүретін Кіші Алматы шатқалы мен тау шыңдарына шығады. Оның жеке рекорды теңіз деңгейінен төрт мың метр биіктікті еңсеруінде. Ол - Тұйық-Су альпі лагерінде тұратын тауды жақсы көретін тамаша ит. Сондай-ақ, оның баспасөз хатшысы және Instagramда жеке аккаунты да бар.

"Мен жақсы адамның қасында құшақтасып отырғанды жақсы көремін", - деп жазған Чуча суреттің астына.

Чуча алты жаста. Ол бүкіл өмірін тауда өткізді.

"Гляциолог Дмитрий Чумаков күшік кезінде-ақ Чучаны тауға, "Тұйықсу Т1 мұздық" гляциологиялық станциясына шығарды. "Ол станцияда бір жарым жыл тұрды. Дмитрий сол жерден кетерінде, Джинканы бірге әкете алмады. Ол шынжырға байланды, оған станцияның басқа жұмысшылары қарап жүрді. ТЖ құтқарушысы Қайрат Райсов оны шынжырдан босатты. Одан кейін Тұйық-Су альпі лагеріне алып жүрді. Ол жерде жақсы өмір сүре бастады. Дима Чумаковтың Джинканы тауға алып келгенін бәрі білетін, сондықтан олар оны өз фамилиясына сәйкес Чуча деп атайтын болды", - деп әңгмеледі Чучаның досы, әрі баспасөз хатшысы Анна Новицкая.

Чуча адамдарды ертіп жүруге тез үйренді. Жолда итті кездестіру саяхатшылар үшін жақсы белгі.

"Бізге туристердің тұманда қалай адасып қалғаны және Чучаның оларды құтқарып, адам бар жерге апарғаны туралы оқиғалар жиі жіберіледі. Мұның бәрі өте жақсы, әрине. Бірақ таудағылар сақтық танытып, өз қауіпсіздігін алдын ала ойластырса екен деймін. Олар Чуча жақсы белгі, бойтұмар және олар үшін сәттілік деп айтады", - дейді Анна.

"Біз бүгін Мыңжылқыға дейін атақты альпиниспен серуендедік", - деп жазған екен саяхатшы Дана Краснова.

Мұзды үңгір - таңғаларлық жерасты үңгірі

Қара сарқырамаға келушілердің бірі әдеттен тыс мұз үңгірге тап болып, осы ерекше орын туралы шағын пост жариялады.

"Мұнда мұз үңгірі бар, ол ғажап! Жазда ауа температурасы +30 градус болса да ол қысқа дейін, толығымен қар басқанша мұз күйінде тұра алады. Бұл ерекше құбылыс, өкінішке орай, жыл сайын байқала бермейді. Бірақ бұл жерде қар мен мұз жамылғысы үлкен, сондықтан үңгір ұзағырақ. Дегенмен бұл бәрі емес, жоғарыдағы сарқыраманың бір бөлігі ғана - қар массасы төрт есе үлкен. Мен ол жерде де ұзын үңгір пайда болатынына сенімдімін", - деп жазады Сергей Панихин.

Видео Youtube/Сергей Панихин 

Саяхатшы бұл үңгір кез келген сәтте құлауы мүмкін болғандықтан, серуендеуді жоспарлағандар абай болу керектігін айтады.

Ал бұл қызықты суретті өзінің Instagram парақшасында Қазақстанға саяхаттаған Александр Кузнецов жариялады.

Қалай жетуге болады?

Тұйық-Су Алматыдан 25 шақырым жерде орналасқан. Ол жаққа жетудің ең жеңіл жолы - Шымбұлақ арқылы. Ол жерге қоғамдық көлікпен баруға болады: "Қазақстан" қонақүйінен 12-бағыттағы автобуспен "Медеу" бағытына және одан Шымбұлаққа шағын автобуспен немесе аспалы көлікпен жетуге болады. Ол жерден альпі лагеріне дейін жаяу екі шақырым. Альпинистік лагерьдің орналасқан жерін 2Gis-те көруге болады. Қара сарқырама альпинистік лагерьдің үстінде орналасқан. Сол аттас мұздық одан оңтүстіке қарай орналасқан.

Тәжірибелі жаяу жүргіншілер атап өткендей, қыркүйек - жергілікті тауларға саяхаттаудың ең қолайлы уақыты. Сырғанай алмайсыз, өйткені қар жоқ, жаяу жүру - ең дұрысы. Қыркүйек айы құрғақ, жылы және жайлы. Айдың басында таңқурай мен саңырауқұлақтар болады. Қыркүйектің аяғында күн суытып, жаңбыр жауа бастайды. Қыркүйектің соңғы күндері немесе қазан айының басында алғашқы қар да жауады. Қар қазан айының ортасында басталады, ал қарашада қазірдің өзінде суық және тұрақты қар болады. Бұл кезеңде көшкін қаупі туады.

Табиғат сыйына бар жауапкершілікпен және сүйіспеншілікпен қарауды сұраймыз. Ендеше, оған қамқорлық жасап, табиғат ережелерін сақтаңыз.

Саяхаттау - ол да бір жауапкершілік екенін Авиата еске салады. Кейінгі ұрпақтың салауатты өмірі үшін және қайтар жолымыздың тазалығы үшін табиғатты барынша аялайық.

Табиғаттың ертең қандай болары біздің қолымызда. Бастаманы қолдау үшін өзіңіздің "саналы" саяхаттарыңыздан #jasylbolsyn Авиата хэштегімен фотосуреттер мен бейне-видеоларды жүктеуге болады.