Фото Aliya Matysh @al.maty131
Бейне бір бұлттың үстінде немесе Марста жүргендейсің... Бартоғай суқоймасы несімен тартымды?
Алматыдан 160 шақырым жерде қаланың қарбаласынан демалатын ерекше сұлу жер бар. Мұнда, бөгеттегі су ағып жатқан жерде таңғажайып фотосуреттер жасауға болады. Kaz.tengritravel.kz порталы Aviata.kz сервисімен бірге Бартоғай су қоймасы туралы баяндайды.
Бартоғай тарихы
Ұзындығы - алты шақырым, ені - үш шақырым, тереңдігі - 25 метр, Бартоғай су қоймасы Алматы облысының Еңбекшіқазақ ауданында Шілік өзенінде, Асысаға ауылынан 10 шақырым жерде орналасқан. Екі Гибралтар аралына тең келетін оның бассейнінде шамамен 320 миллион текше метр су бар, бұл су Іле-Алатаудың етегіндегі 150 мың гектар жерді суландыруға жұмсалады. Су қоймасы 70-жылдары пайда болды, сол кезде Алматының кеңеюіне және жаңа су ресурстарына деген қажеттілікке байланысты Бартоғай трактісін "қайта құру" туралы шешім қабылданды. Бұл су айдыны жазда егістік алқаптарын суаруға пайдалану үшін қыста еріген суды жинайды.
© Shutterstock
Бұл жер 1985 жылы салынып, пайдалануға берілген. Ел басшылығы қосымша 100 мың гектар алқапты суаруға бұйрық берді. Осы тапсырманы орындау үшін олар ұзындығы 168 шақырым болатын арнайы арна - Үлкен Алматы каналын салуға шешім қабылдады. Ыстық жазда да судың тұрақты ағынын қамтамасыз ету үшін Шілік өзені маңында үлкен су қоймасы салынды.
© Shutterstock
Жақын маңда әдемі тоғай бар. Бұл жерге Бартоғай атауы берілуі тегін емес, оны "осында тоғай бар" деп ұғуға болады.
Қызықты дерек. Бартоғай орманы ежелден бар. Бұған осы жерден табылған көптеген қорғандар дәлел. Археологтардың пікірінше, бұлар біздің дәуірімізге дейінгі VIII-III ғасырларда Қазақстан аумағында өмір сүрген ежелгі сақ тайпаларының жерленген жері. Мүмкін Бартоғай сақ тайпаларының мистикалық құпияларын үнсіз сақтауда ма, кім білсін. Мұнда олар қайтыс болғандарды құрметпен жерлеп қана қоймай, мерекелерді атап өтіп, рәсімдер жасаған.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
"80-жылдардың басында Шілік өзенін ұзындығы 330 метр болатын 60 метрлік қорғаныс бөгетімен қоршалды. Бартоғай су қоймасы осылай пайда болды. Бартоғай су қоймасы -ҮАК (Үлкен Алматы каналы) жүйесінің бөлігі. Бөгетпен шектелген Бартоғай су қоймасы Шілік өзенінің су ағынының 90 пайызын құрайтын 870 миллионға дейінгі текше метр суды реттеуге мүмкіндік береді. Бартоғайдың көлемі 320 миллион текше метр болады. Бұл - ауыл тұрғындарына болашақта су бола ма, жоқ па деген үрейден арылуға мүмкіндік беретін алып гидротехникалық құрылыс. Сондықтан әрдайым суару үшін қажетті су мөлшеріне кепілдік беріледі.
Ұзындығы 168 шақырымды құрайтын Үлкен Алматы каналы Шілікті өзенінің Түрген, Есік, Қаскелең және басқа өзендердің бассейндеріне өз еркімен ағып қосылуын, әрі қарай шаруашылықтардың егістіктеріне тартылыс күшімен жеткізуді қамтамасыз етеді. Бартоғай мен ҮАК құрылысы кезінде жұмсалған барлық шығындар белгіленген мерзімде яғни, 10 жыл ішінде орнына келді", - деп сипатталады Бартоғай су қоймасының пайда болуы мен нәтижесі туралы.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Жасанды су қоймасына ағатын Шілік өзенінің суы төмен температурада 12 градустан аспайды. Бұл сізге жазда жылы және таза сумен рахаттануға мүмкіндік береді. Жазда көлде жүзу - керемет, оны ешнәрсемен теңеуге келмейді.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Айта кетсек, балықшылар Бартоғай су қоймасында сазан, мөңке, тұқы және ақ балықты аулай алады.
Су қоймасының өзі теңіз деңгейінен 1060 метр биіктікте орналасқан. Оны батыста Сөгеті, шығыста Торайғыр деген асқақ таулар қоршап тұр. Су қоймасының айналасы көптеген жылдар бойы туристер арасында танымал. Джип-турлар Бартоғай су қоймасында жиі ұйымдастырылады. Су спортының әуесқойлары рафтингте немесе байдаркада бақтарын сынап көре алады. Сізге Шілік өзенінің 13 шақырымдық шатқалы басталатын нүктесінен шығуға болады. Бұл жер өте экстремалды деп есептеледі және қиындығына қарай төрт ұпайға дейін бағаланады. Алайда, төгіліп жатқан су соншалықты жойқын болмаса (секундына 100 текше метрге дейін), онда рафтингке өте қолайлы болып есептеледі. Экстремалды спортпен әуестенбейтіндер жай соқпақтармен жүріп, әдемі табиғат көріністеріне сүйсіне алады.
© Shutterstock
Бөген - фото түсіруге таптырмас жер
Мұнда судың су қоймасынан Шілік өзеніне қалай ағатынын яғни, осы бір ерекше көріністі тамашалауға келеді. Ол үшін әрқайсысының диаметрі үш метр болатын екі туннель қолданылады. Су көп мөлшерде үлкен қысыммен шығарылады. Осы уақытта сіз таңғажайып көрініске куә боласыз, күн сәулесінде көз алдыңызға жарқын кемпірқосақ пайда болады. Мұны көру үшін Қазақстанның әр түкпірінен келеді. Әрине, бұл жер - керемет фотосуреттер мен бейне-видеолар үшін таптырмас орын.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Бөгеннің жоғарғы бөлігі бойымен ұзындығы 330 метрге, ал биіктігі 60 метрге жуық. Су ағып жатқан жеріне өту үшін сізге арнайы рұқсат қажет. Оны Үлкен Алматы каналы дирекциясынан алуға болады. Айта кетсек, бұрындары бөгет орнында мемлекеттің басқару билігіндегі адамдар демалатын саяжай болған.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Бөгенге жету үшін бағананы айналып өтіп, жартаста орналасқан үш жүз метрлік туннель арқылы жүру керек. Содан кейін бірнеше айналымнан өткеннен кейін өзен сағасына түсіп кетесіз, ол жерде сіздің көз алдыңызға керемет көрініс ашылады.
© Shutterstock
Екі қуатты су ағыны жоғары жылдамдықпен төмен қарай құлдилайды. Егер сіз бөгеттің шетінде тұрсаңыз, онда мұндай қуатты ағынға әлемде ешбір нәрсе кедергі бола алмайтындай көрінеді. Төменде бірнеше кемпірқосақты көре аласыз, ал салқын су шашырағанда үстіңіз малмандай болады.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Айтпақшы, батысқа қарасаңыз, кішкене қара жол көрінеді. Оның бойымен өткеннен кейін сіз асуға жетесіз, ал төмен түскеннен кейін ерекше жерге тап боласыз. Дәл осы жерде бүкіл Жетісудың басты кереметі - Ассы-Түрген биік таулы үстірті орналасқан.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Ассы үстірті - бұл бүкіл Қазақстандағы дәстүрлі көшпелі жайлаудың немесе жазғы жайылымның ең әдемі жерлерінің бірі. Ежелгі уақытта Еуропадан Қытай мен Үндістанға келген көпестер керуендері үстірт бойымен өтіп, осында тоқтаған. Ассының күзі де өзінше әдемі, бірақ қамкөңіл күйге де түсіреді.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
"Есіңізде болсын: Ассыға барар кезде жол талғамайтын көлікпен немесе кем дегенде жақсы кроссовермен барған дұрыс. Жол бойында асфальт алдымен топырақпен, содан кейін бірнеше терең шұңқырлы болып келеді, мұнда сіз жүргізушілер айтқандай диагональды оңай ұстай аласыз. Мен сізге ескертемін. Үстіртке апаратын жолдың өзі керемет көркем, мұнда қайыңдарды шыршалар басады, ал оларды өткір шыңдар алмастырады", - дейді фотограф Павел Федоров.
Ассы-Түрген обсерваториясы да осы жерде орналасқан.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Неліктен бұл жерге обсерватория салынды? Себебі, үстіртте Қазақстандағы ең қолайлы астроклимат болды, кеңістіктің тереңдігін зерттеуге арналған тамаша орын болып табылады. Айтпақшы, жұлдыздардың ең керемет уақыттық кідірістері (баяу қозғалатын минутына дәл кадрлар саны бар бейне немесе фотосуреттер) және старттық жолдары (аспандағы жұлдыздардың қозғалысын бейнелейтін суреттер) дәл осы жерде алынған.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Сусыз Бартогай
Эпикалық фототүсірілімдерді көлдің өзінде түсіруге болады яғни, су қоймасының тартылған түбінде.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Бұл жер өнер иелерінің назарын жиі аударады. 28 жастағы алматылық балерина коронавирустық пандемия кезінде, театрлар айлар бойы жабық болғанда, бұл жағдайдан шығудың жолын тапты. Абай атындағы Мемлекеттік академиялық опера және балет театрының солисі Баян Бекетаева өзінің би өнерін суы тартылып қалған су қоймасында көрсетті.
"Бартоғай су қоймасында мен суға түсетін киім мен шотландтық белдемше киген едім, бұл айналаммен үйлесімді синтез болды: жер мен жарық, өлім мен өмірді бейнелеу сипатында", - деп бөліседі балерина.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Нәзік қыздың биі Инстаграмдағы көрермендерді таң қалдырды.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Қорытынды
"Қазақстанда табиғаттың таңғажайып әрі алуан түрлі екендігі соншалық, фильмдер, клиптер мен жарнамалық роликтерді, тарихи және эпостық түсірілімдер үшін өте қолайлы. Бәрі бір жерде - таулар, шөлдер, аңғарлар мен шатқалдар. Табиғаты мен құрылымы таң қалаларлық. Бұл жерде сіз ең креативті идеяларды өмірге әкелесіз. Есіңізде болсын!" - дейді ресейлік турист Ирина Правдина Қазақстанның табиғаты туралы ойымен бөілісіп.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Бұл жерге қалай жетуге болады?
Бұрын бармаған турист те Бартоғай су қоймасына жол таба алады, тіпті балалармен де саяхаттауға болады. Ол Алматыдан шығысқа қарай 186 шақырым жерде орналасқан.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Шілік өзенінен өтіп, Көкпек асуына жетпей оңға бұрылу керек. Шамамен 14-15 шақырымнан кейін асфальт жол үлкен жасанды көлге келгенде бітеді. Бұл Бартоғай су қоймасы. Бартоғайға баратын бағыттың толық нұсқауын келесі бейне-видеодан көре аласыз.
Видео Youtube/Alimbek ULAN
Aviata.kz - үйіңізден немесе кеңсеңізден шықпай-ақ, әлемнің кез келген нүктесіне теміржол және әуе билеттерін кез келген бағытта онлайн режимінде табуға, брондауға және сатып алуға мүмкіндік беретін сервис.
Aviata қосымшасын мына сілтеме бойынша орнатуға болады.
