Алып шоколад іспетті. Туристерді Маңғыстаудағы шатқалдар несімен таңдандырады?

2020 жылдың соңына қарай Маңғыстау облысы қызғылт көлдерден кейін Қазақстандағы туристік орындар ішінде танымалдылыққа ие болған аймаққа айналды. Қызғылт қоқиқаздар қоныстанған таңғажайып аймақ туралы жаңалықтардан кейін Kaz.tengritravel.kz порталы Aviata.kz сервисімен бірге Маңғыстауды жаңа қырынан ашып, осы аймақтағы ерекше шатқал туралы баяндайды.

Егер Ақтау қаласынан солтүстік-шығысқа қарай Маңғышлақ түбегінің орталық бөлігіне қарай жүрсеңіз, онда Маңғыстау - Бейнеу теміржолының жанында сіз ерекше табиғи орын - Қабырға шатқалына тап боласыз. Оның Ыбықты сай деп аталатын шатқалында таңғажайып өрнекті шатқал бар.

Бұл табиғи ескерткіш несімен көз тартады? Мысалы, оның орналасқан жері - Қазақстанның ең терең Қарақия ойпатында. Оның тереңдігі теңіз деңгейінен 132 метрге дейін жетеді.

Қызықты дерек

Қарақия ойпаты ғаламшардың ең төмен нүктелерінің Каттарадан кейін (Мысырда) - 133 метр, Афарда (Эфиопияда) - 153 метр, Турфан ойпатында (Қытайда) - 154 метр және ең терең нүктеден кейін Гхор планетасы (Сирияда, Иорданияда және Израильде) 400 метр тереңдікте орналасқан тізімде бесінші орында.

Әдемілігі мен құрылымына қарай сирек кездесетін шатқалды әйгілі Антилопа шатқалымен салыстырады.

Қызықты дерек

Антилопа шатқалы - Американың Аризона штатындағы Навахо үнді қорығында орналасқан геологиялық түзіліс. Бұл табиғи сұлулықты бағалай білетіндер үшін ерекше орын болып саналады. Антилопа шатқалына бару үшін алдын-ала тіркелу қажет, сонымен қатар, суретке түсуге кедергі келтіретін шетелдік туристердің үлкен ағынына тап болуға және тез жүретін гидтің соңынан қалмай ілесіп отыруға дайын болу керек. Бұл жердің бар сұлулығы мен ерекшелігіне қарамастан, Антилопа шатқалы ұлттық саябақ емес. Ол навахо үнді тайпасының жерінде орналасқандықтан, кіру үшін орташа есеппен 30-100 доллар ақы төлеу қажет.

Ыбықты сай шатқалы әзірге онша танымал емес. Жергілікті тұрғындар арасында да ол туралы біле бермейді. Шатқалдың пайда болу тарихына қатысты әртүрлі теориялар бар:

- осы жерлерде үнемі соғатын желдің әсері;

- атмосфералық жауын-шашын;

- литосфералық плиталардың жылжуы және жер сілкінісі.

Осындай табиғи құбылыстардың барлығы тау жыныстарының тік жартастарында пайда болып, кеуекті шоколадқа ұқсайтын ерекше түзілістердің қалыптасуына ықпал етуі мүмкін.

© Shutterstock

Қызықты дерек

"Тафони" сөзінің этимологиясы, әр түрлі мәліметтер бойынша, грек тілінен аударғанда "сағана" немесе "қабір" дегенді білдіреді. Сонымен бірге французша "тафони" "терезе", "тесік", ал итальян тілінде tafonare "бұрғылау" дегенді білдіреді.

Маңғышлақта осындай тау жыныстары Қапамсай шатқалында, некрополь мен Шақпақ ата жерасты мешітінің маңында да кездеседі. Бұрын жартастағы жарықтар қазір жіңішке, бірақ пайдалы қазба кен орындарының берік қабырғаларына айналған.

Бұл табиғи ескерткіш төменгі палеоген кезеңіне жатады және бұл шамамен 66 - 41 миллион жыл бұрын. Палеоген дәуірі бұл кезеңнің планетадағы тірі организмдердің, соның ішінде динозаврлардың 75 пайызының жойылуына алып келгендігімен сипатталады.

Атауына келер болсақ, бірнеше теориялар айтылады. Кеңестік карталарда бұл аймақ Қабырға деп көрсетілген, ол қазақ тілінде "қабырға" немесе "көлбеу" деп аударылады. Халық арасында бұл жерді Ыбықты сай деп атайды.

"Ыбық - тайпа атауы, дәлірек айтсақ, түркімен тайпасының бір тармағы Бұрыншық тайпасы, сай атауы осылай берілген. Кейбіреулер "ыбық" сөзі ежелгі түркі тілінен шыққан болуы мүмкін деп санайды Бұл туралы Махмұд әл-Қашқаридің әйгілі "Диуани лұғат ат-түрік" кітабында жазылған. "Ыбық" сөзін ежелгі оғыздар тау ешкісін білдіру үшін қолданған.

Сірә, бұл аймақ осы жануарлардың тіршілік ету ортасы болған. Бұған жанама дәлел ретінде Ыбықты сайының жанында орналасқан келесі тау - Еліктауы. Шындығында, "елік" қазақ тілінде "тауешкі" дегенді білдіреді. Осыған байланысты әр теорияның өз негізі бар", - деп бөліседі тарихшы-геолог Бекболат Төлегенұлы.

Ал фотограф және саяхатшы Катерина Кошко Маңғыстау мен америкалық каньондарды салыстыра алады. Ол екеуінде де болған.

"Мені таңдандыру қиын, бірақ бұл жолы табиғат тағы да мені таңғалдырды, мен әр аттаған сайын таңданысымды жасыра алмадым", - дейді ол Instagram-дағы жазбасында.

"Бірақ мен өрнекті шатқалды жақсы есімде сақтадым. Оның барлық сәулетті кереметтігін. Әр қабырғасы мен төбесінің ерекшелігі, оюланған әйнектері бар үлкен шіркеудей, залдардың салтанатты тыныштығы мен бағандардың салқындығы. Мен жергілікті тұрғындар - алып көбелектер, сұңқарлар, сары құрсақ жыландар және геккондармен таныстым", - деп алған әсерлерімен бөліседі алматылық ару.

Осы жылдың қыркүйек айында Ыбықтыға келген алматылық блогер Наталья Серикова қыркүйектің ортасында ауа-райы +25 градус болғанда Маңғыстауға саяхат жасау үшін ең қолайлы уақыт деп санайды.

"Өрнекті шатқал. Ол сіздің басыңызды айналдырады, әрине. Керемет рельефіне таңданбау мүмкін емес. Ал түсі қандай тамаша. Бозғылт түс - бұл жаңа қара түс", - деп жазады Наталья.

Сондай-ақ, қыз желіге барлық фотосуреттер мен бейневидеоларды жүктемеу қиын екенін мойындады.

"Жақын жерде көптеген қоқыс бар, олар кейде каньонның кішігірім ойпаттарында жасырынып, тастармен жабылған. Мен адамдар табиғатты бағалап, оған құрметпен қарауға үйренеді деп сенгім келеді", - дейді Наталья осы жерге сапар шегуді жоспарлап отырған барлық қазақстандықтарға.

Видео Youtube/PLUS362KZ

Шатқал Маңғышлақ түбегінің орталық бөлігінде, Маңғыстау облысының Түпқараған ауданында, Ақтаудан солтүстік-шығыста орналасқан. Маңғыстау-Бейнеу теміржолынан төрт шақырым және Қараман ата жерасты мешітінен 13,5 шақырым қашықтықта орналасқан. Ақтаудан шатқалға дейін 103 шақырым ғажайып табиғи ландшафттар созылып жатыр.

Aviata.kz - үйіңізден немесе кеңсеңізден шықпай-ақ, әлемнің кез келген нүктесіне теміржол және әуе билеттерін кез келген бағытта онлайн режимінде табуға, брондауға және сатып алуға мүмкіндік беретін сервис.

Aviata қосымшасын мына сілтеме бойынша орнатуға болады.