Ежелгі құдайлар жасырынған таулар. Жұмбақ Лена бағандары қалай пайда болды?
Лена бағандары - ерекше пішінімен танымал әктас жыныстарының түзілімдері. Олар Якутиядағы (Ресей) Лена өзенінің жағасында орналасқан. Kaz.tengritravel.kz порталы Aviata.kz сервисімен осы ерекше орын туралы баяндайды.
Жұмбақ тасты орман
Бағандар тік созылған тау жыныстарының кешенін құрайды. Олар шамамен 400-500 миллион жыл бұрын қалыптасқан. Бағандардың ерекше пішіні эрозияға, желге және температураның күрт өзгеруіне байланысты пайда болған деп есептеледі. Осыған байланысты әктас үстірті құлап, қалдықтар мен тастар пайда болды. Төменгі кембрий дәуіріндегі жартастардың орнында кішкентай жылы теңіз болған.
© Shutterstock
Лена бағандарының ұзындығы шамамен - 40 шақырым, олар үлкен тас орманға ұқсайды. Тау жыныстарының биіктігі шамамен 100 - 200 метрге жетеді. Бағандар қызыл түсті құмтастар мен ақшыл түсті әктастардан тұрады.
2012 жылы Лена бағандары ЮНЕСКО-ның бүкіләлемдік мұралар тізіміне енгізілді.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Сібір ақыны Анатолий Ольхон Лена бағандарының сұлулығын былай сипаттайды:
"Скалы? Нет, не похоже на скалы,
Допотопные чудища в ряд
Поднимают крутые оскалы,
Всеми красками радуг горят.
Горы? Нет, не похоже на горы.
Это - башни, дворцы, терема,
Колоннады, террасы, соборы,
Минареты, гробницы, дома...
Ты мне скажешь - утесы? Да что ты,
Это - стадо летучих коней,
Носороги, слоны, бегемоты...
Ты толкуешь: "Причуды камней".
Так-то, Друг мой! А ты равнодушно
Бормотал о причудах камней.
Целый день мы глядим, и не скучно
Пассажирам речных кораблей".
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Жартастардан сары минералды бояумен жасалған көптеген петроглифтер (жазбалар) табылды. Жартастағы суреттерге жануарлардың бейнелері, көне түркі руникалық жазуы фрагменттері, адамды бейнелейтін жартас композициялары жатады. Саха Республикасының (Якутия) қазіргі заманғы елтаңбасында салт атты адам бейнеленген ежелгі петроглифтердің бірін көруге болады. Жартаста алғашқы адамдар тобының іздері бар үңгірлер табылды.
2019 жылы француз альпинистер тобы Лена бағандарын алғаш рет бағындыруға тырысты. Олар жетістікке жете алмады. Жартастар сусымалы құмды іспетті, оларды балғамен ұрғанда, олардың іші қуыс екендігі анықталады. Осыған қарамастан, бақылаушы алаңының жанында альпинистер ұзындығы 40 метрден асатын итарқа сызығын тарта алды. Мұны олар алғашқы болып, Лена бағандарында жасады.
© Shutterstock
Лена бағандарынан басқа, қызыл түсті құмтастармен салынған Красноярск бағандары да белгілі. Сондай-ақ туристер арасында Американың Аризона-Юта шекарасындағы қызыл түсті монумент алқабының бағандары танымал. Колорадо өзені кесіп тастаған Үлкен Каньонды да ерекше атап өтуге болады.
"Сим-Сим, ашыл!"
"Әли Баба және қырық қарақшы" ертегісіндегідей, аңыздардың бірінде ерекше сөздер айтылған кезде Лена бағандарының жартастары алшақтайды. Алайда, Әли Баба қазынасының орнына ежелгі құдайлар өмір сүретін өте әдемі қала пайда болады. Уақыты келгенде олар адамдарға жақсылық сыйлап, өздерімен және қоршаған әлеммен үйлесімді өмір сүруге үйретеді деген аңыз бар.
© Shutterstock
Тағы бір аңыз бойынша, бір кездері мұнда айдаһар өмір сүрген. Ол жергілікті тұрғындардан мал мен құс түрінде алым-салық талап етіп тұрған. Айдаһар бақсының қызына ғашық болып, оған үйленгісі келеді. Ауыл тұрғындары оны айдаһарға апаруға мәжбүр болады. Ол бір түнде қалыңдыққа бірнеше алтын қамал тұрғызады. Сонда бір батыл жас жігіт айдаһарды шайқасқа шақырып, оны жеңеді. Бірақ аждаһа өлмес бұрын бір-біріне қол созған екі ғашықты, тасқа айналдырады. Алтын қамалдар да тасқа айналады.
© Shutterstock
Осы жерде қар адамы өмір сүреді деген де аңыз бар. Оның бойы он метр, үшкір төбелі бас киім киген дейді. Якуттар оған тіпті ат қойған - Ұлмеш (Ульмеш). Оның айтуынша, ол аңшыларға шабуыл жасай алады және мұның алдын алу үшін әр турист "Алғыс", яғни табиғатқа бата берудің ерекше рәсімінен өтеді. Бұл рәсімде темекі шегуші, от жағушы, қымыз бен құймақ, ән айту және дабыл дауысы, сондай-ақ дөңгелек би осуохай арқылы жасалады. Салтанатты рәсім құдай тауының етегінде орындалады.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
"Лена бағандары" ұлттық саябағы
"Лена бағандары" ұлттық саябағын құрудың өзі өткен ғасырдың 90-жылдарынан бастап жүзеге асырылды. 1994 жылы осы сайтта "Лена бағандары" табиғи саябағы ресми түрде ашылды. Ал 2018 жылы ол ұлттық мәртебеге ие болды.
"Лена бағандары" ұлттық саябағының аумағы 1,2 миллион гектардан асады. Мұнда аю, қасқыр, сілеусін, қасқыр, түлкі, бұлан сияқты ірі сүтқоректілердің 38 түрі мекендейді.
© Shutterstock
Кеміргіштерден ақ қоян, ақсары тышқан, пика, құндыз және орман леммингі жатады.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Сондай-ақ мұнда құстардың 100-ден аса түрі ұя салады: бүркіт, сұңқар, қазанбас, қырылдақ-шүрегей, үкі, жылқышы, көкқұтан. Тірі кесіртке мен кәдімгі жылан бар, ал қосмекенділер арасында сібір саламандрасы мен сібір бақасы бар. Өзендерде Сібір бекіресі, нельма, сылан, таймень, майқан, қарауыз және ақ балық сияқты 20-дан аса балық түрлері мекендейді.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Ұлттық саябақтың аумағында сіз "Саамыс Кумага" құм-тукуландарды көре аласыз. Сондай-ақ мұнда Диринг-Юрях ағынының сағасында ежелгі адамның орнында қазба жұмыстары жүргізіліп, тастан жасалған құралдар табылды. "Лена бағандары" ұлттық саябағында мамонт, бизон және жүнді мүйізтұмсық қалдықтары жерленген.
Лена өзенінен басқа Синяя және Буотама өзендері ұлттық саябақтың құрамына кіреді. Синяя өзенінде Синские бағандары бар. Олардың биіктігі Ленадан біршама аз (100 метрге дейін). Буотама өзенінің жағасында геологиялық түзілімдер де бар.
"Усть-Буотама" бизонариумы да сол жерде орналасқан. Бұл бірегей питомникте орман бизоны өсіріледі және олар Якутияда малдарын қалпына келтіруге тырысады. Бұл жануарлар бір кездері тайга, тундра және орман-тундрада өмір сүрген, бірақ жойылып кеткен. 2006 жылы Якутияға Канададан орман бизондарының алғашқы табыны жеткізілді.
© Shutterstock
Ұлттық саябаққа 2019 жылы қыста 11522 адам, жазда 9535 адам келген. Қыста ауа температурасы -65 градусқа дейін төмендеуі мүмкін, ал жазда +35 градусқа дейін жетеді.
© Shutterstock
Қалай жетуге болады
Қазақстаннан ұлттық саябаққа "Лена бағандарына" Нұр-Сұлтан - Якутск және Алматы - Якутск рейстері арқылы жетуге болады.
Якутскінің өзінен бастап "Лена бағандары" ұлттық саябағына автокөлікпен дербес жетуге немесе экскурсияға тапсырыс беруге болады. Якутскіден "Лена бағандарына" дейінгі қашықтық Умнас (Покровский трактаты) тас жолының бойымен - 200 шақырым. Сапар шамамен үш-төрт сағатқа созылады.
Тур құны шамамен - 14000 теңге. Бағаға жол құны, саябаққа кіру, гидтің қызметі кіреді. Егер сіз саябаққа өз бетіңізше барсаңыз, кіру билеті балалар мен зейнеткерлер үшін 900 теңге, ал ересектер үшін 1800 теңге. Ұлттық саябақтың аумағында сіз 180-200 метр биіктікте орналасқан бақылау алаңдарын, мүсіндер мен сырғанақ бар мұз қалашығын көре аласыз, қыста, ал көктемде бананмен серуендеуді ұйымдастыру жоспарланған. Күніне шамамен 30000 теңгеге үй жалдауға болады.
"Ленские бағандары" ұлттық саябағына моторлы қайықпен, пароходпен немесе жалға алынған қайықпен жетуге болады.
© Shutterstock
Коронавирус пандемиясы жақын арада аяқталып, шекаралар қайтадан ашылады деп үміттенеміз.
Aviata.kz - үйіңізден немесе кеңсеңізден шықпай-ақ, әлемнің кез келген нүктесіне теміржол және әуе билеттерін кез келген бағытта онлайн режимінде табуға, брондауға және сатып алуға мүмкіндік беретін сервис.
Aviata қосымшасын мына сілтеме бойынша орнатуға болады.
